સામવેદ ગુજરાતી માં

ભારતીય સંસ્કૃતિના સૌથી જૂના ધાર્મિક ગ્રંથો વેદ છે, જે ચાર ભાગોમાં વહેંચાયેલા છે, ઋગ્વેદ, યજુર્વેદ, સામવેદ અને અથર્વવેદ. આ અદ્ભુત જ્ઞાન ભંડોળના વેદોમાં સામવેદનું (Sam Veda in Gujarati) સ્થાન ત્રીજા ક્રમમાં આવે છે. સામવેદમાં કુલ 1875 સંગીતમય મંત્રો છે, જેમાંથી 1504 મંત્રો ઋગ્વેદમાંથી લેવામાં આવ્યા છે. સામવેદમાં 99 મંત્રો સિવાય તમામ મંત્રો માત્ર ઋગ્વેદમાં જ જોવા મળે છે.

અહીં એક ક્લિકમાં વાંચો ~ સામવેદ હિન્દી માં

સામવેદના બે ભાગ છે:-

1 આર્ચીક અને
2 ગીતો

 

સામવેદનો અર્થ:-

સામવેદ (Sam Veda in Gujarati) એ હિન્દુ ધર્મના પ્રસિદ્ધ ચાર વેદોમાંનો એક છે. ‘સામ‘ શબ્દનો અર્થ ‘ગીત‘ થાય છે, સામવેદનો અર્થ થાય છે ગીત, કારણ કે તેમાં મુખ્ય ગીતો સંગીત છે. સામવેદમાં યજ્ઞ, કર્મકાંડ અને હવનમાં ગાવાના મંત્રો છે. ઋષિ-મુનિઓ દ્વારા સંગીત સાથે સામવેદનું ગાન કરીને દેવતાઓની સ્તુતિ કરવામાં આવી હતી. વર્તમાનમાં સામવેદમાં પ્રપંચ હૃદય, દિવ્યવદન, ચરણવ્યુહ અને જૈમિની ગૃહસૂત્રને જોઈને 13 શાખાઓ ઓળખાય છે. આ 13 મિત્રોમાંથી 3 મિત્રો મળ્યા જે નીચે આપેલ છે.

સામવેદમાં ત્રણ આચાર્યો છે:-

1 કૌથુમિયા,
2 મિથુન અને
3 સમજાવી શકાય તેવું

સામવેદ ના મુખ્ય દેવતા સૂર્ય દેવ છે. આમાં મુખ્ય સૂર્ય ભગવાનની સ્તુતિના મંત્રો છે, પરંતુ તેમાં ઈન્દ્ર સોમનું પણ પર્યાપ્ત વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. સામવેદે ભારતીય સંગીતના ઈતિહાસમાં મહત્વનું યોગદાન આપ્યું છે. સામવેદને ભારતીય સંગીતનું મૂળ સ્વરૂપ કહેવાય છે. સામવેદના પ્રથમ દ્રષ્ટા જૈમિની, વેદવ્યાસના શિષ્યા માનવામાં આવે છે.
ગીત-સંગીતમાં સામવેદ અગ્રણી છે. સામવેદના સ્તોત્રો પ્રાચીન આર્યો દ્વારા ગાવામાં આવતા હતા. ચારેય વેદોમાં સામવેદ સૌથી નાનો છે. સામવેદના 1875 મંત્રોમાંથી, 99 સિવાયના બધા ઋગ્વેદના છે, અથર્વવેદ અને યજુર્વેદમાંથી માત્ર 17 મંત્રો મળી આવે છે. તો પણ સામવેદની પ્રતિષ્ઠા બધા કરતા વધારે છે.

 

સામવેદનું મહત્વ:-

સામવેદ (Sam Veda in Gujarati) નું મહત્વ ભગવદ ગીતા માં કહેવામાં આવ્યું છે કે વેદનામ્ સામવેદોસ્મિ. આ ઉપરાંત મહાભારતના અનુશાસન ઉત્સવમાં પણ સામવેદનું મહત્વ વર્ણવવામાં આવ્યું છે કે સામવેદશ્ચ વેદાનં યજુષં શત્રુદ્રિયમ. અગ્નિપુરાણમાં સામવેદના મંત્રોનો પદ્ધતિસર જાપ કરવાથી માણસ રોગ અને પીડાથી મુક્ત બને છે અને તેની મનોકામનાઓ પૂર્ણ થાય છે. સામવેદના મંત્રો ગાવાની પદ્ધતિ ઋષિઓ દ્વારા વિકસાવવામાં આવી છે. વિદ્વાનોએ પણ આ હકીકત સ્વીકારી છે કે તમામ અવાજો, તાલ, લય, છંદો, નૃત્યની મુદ્રાઓ, અભિવ્યક્તિઓ વગેરે માત્ર સામવેદનો જ ભાગ છે.

 

સામવેદના શ્રેષ્ઠ તથ્યો :-

સામવેદ નો અર્થ એવો થાય છે કે જેના મંત્રો ગાઈ શકાય અને જે સંગીતમય પણ હોય.
યજ્ઞ, અનુષ્ઠાન અને હવન સમયે મંત્રોનું ગાન કરવામાં આવે છે, તેમાં યજ્ઞાનુષ્ઠાનના ઉગાત્રી વર્ગના ઉપયોગી મંત્રોનું સંકલન છે.
તેને સામવેદ નામ આપવામાં આવ્યું છે કારણ કે તેમાં માત્ર ગાવાની પદ્ધતિના નિશ્ચિત મંત્રો છે.
સામવેદમાં, તેના મોટાભાગના મંત્રો ઋગ્વેદમાં ઉપલબ્ધ છે, કેટલાક મંત્રો સ્વતંત્ર પણ છે. સામવેદમાં મૂળરૂપે 75 મંત્રો હતા અને બાકીના ઋગ્વેદમાંથી લેવામાં આવ્યા હતા.
વેદનું મહાત્મ્ય, ગાનારાઓ જેને સમા ગણ કહેવાયા. તેમણે વેદગાનમાં માત્ર ત્રણ સ્વરોના ઉપયોગનો ઉલ્લેખ કર્યો છે જેને ઉદત્ત, અનુદત્ત અને સ્વરિત કહેવામાં આવે છે.
સંગીત વ્યવહારુ સંગીત હતું. તેની વિગતો ઉપલબ્ધ નથી.

વૈદિક કાળમાં ઘણાં પ્રકારનાં સંગીતનાં સાધનોનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે, જેમાં કન્નડ વીણા, કરકરી અને વીણા તાર વાદ્યો પૈકી, દુંદુભી, આદંબરા, ઘન વાદ્યો હેઠળ વનસ્પતિ અને સુશિર વાદ્યો હેઠળ તુરાબ, નાડી અને બાંકુરા વગેરે ખાસ ઉલ્લેખનીય છે.

સંગીત નોંધો:-

સામવેદ ની ગાવાની પદ્ધતિનું વર્ણન નારદિયા શિક્ષા ગ્રંથમાં જોવા મળે છે, જે આધુનિક ભારતીય અને કર્ણાટિક સંગીતમાં નોંધના ક્રમમાં સા-રે-ગ-મા-પા-ધા-ની-સા તરીકે ઓળખાય છે.
षडज् – सा
ऋषभ – रे
गांधार – गा
मध्यम – म
पंचम – प
धैवत – ध
निषाद – नि

 

વારસો :-

શાખા- વેદોમાં સામવેદ ની 1001 શાખાઓ જોવા મળે છે જે ઋગ્વેદ, યજુર્વેદ અને અથર્વવેદ કરતાં વધુ છે. સામવેદના 1001 સખાઓમાં મંત્રોના વિવિધ અર્થઘટન, ગાવાની રીતો અને મંત્રોનો ક્રમ જોવા મળે છે. આ ભારતીય વિદ્વાનો તેને એ જ વેદરાશીનો એક ભાગ માને છે, પશ્ચિમી વિદ્વાનો તેને પછીનું લખાણ માને છે. પરંતુ સામવેદનો ઉલ્લેખ ઋગ્વેદમાં પણ જોવા મળે છે, જે ભારતીય સંસ્કૃતિમાં પ્રથમ સ્થાન ધરાવે છે અને પશ્ચિમી લોકો તેને પુરાણ વેદના નામથી જાણે છે. ઋગ્વેદમાં 31 સ્થળોએ સામગન અથવા સમાની ચર્ચા કરવામાં આવી છે. જે વૈરૂપમ, બૃહતમ, ગૌરવીતિ, રેવતન, આર્કે વગેરે નામોથી. યજુર્વેદમાં સામગનને રથન્ત્રમ, બૃહત્મ વગેરે નામોથી ઓળખવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત ઐતરેય બ્રાહ્મણમાં બૃહત, રથન્ત્રમ, વૈરૂપમ, વૈરાજમ વગેરેની પણ ચર્ચા છે.

 

બ્રાહ્મણ ગ્રંથો:-

જેમ કે તેની 1001 શાખાઓ હતી, ત્યાં બ્રાહ્મણ ગ્રંથોની સમાન સંખ્યા હોવી જોઈએ, પરંતુ માત્ર 10 જેટલી શાખાઓ ઉપલબ્ધ છે – તાંડ્યા. શતવિંશ વગેરે. ચાંદોગ્ય ઉપનિષદ આ વેદનું ઉપનિષદ છે – જેને સૌથી મોટું ઉપનિષદ પણ કહેવામાં આવે છે.

 

આ પણ વાંચો

સરળ ગીતા
વિદુર નીતિ
શ્રીમદભગવદગીતા
વેદાંત દર્શન (બ્રહ્મસૂત્ર)